Phát triển đô thị theo định hướng TOD (Transit-Oriented Development) đang trở thành một xu hướng quan trọng trên thế giới, và Việt Nam cũng không nằm ngoài cuộc chơi. Với kế hoạch triển khai khu vực TOD dọc tuyến metro số 2 tại TP.HCM và mục tiêu hoàn thành 355km đường sắt đô thị trong 10 năm tới, Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để tái cấu trúc và phát triển đô thị một cách bền vững. Tuy nhiên, để thành công, chúng ta cần nhìn nhận rõ những thách thức và bài học kinh nghiệm từ các quốc gia khác.
TOD Là Gì? Bài Học Từ Thế Giới
TOD, hay Phát triển đô thị định hướng giao thông công cộng, là mô hình quy hoạch đô thị tập trung vào việc kết nối các khu dân cư, thương mại và giải trí xung quanh các trạm giao thông công cộng như metro, xe buýt nhanh (BRT) và tàu điện. Mục tiêu của TOD là tạo ra một môi trường sống tiện lợi, giảm sự phụ thuộc vào ô tô cá nhân và khuyến khích sử dụng giao thông công cộng.
Kinh nghiệm quốc tế:
- Nhật Bản: Thành công sớm nhất với việc phát triển các thị trấn ven đường sắt, tận dụng quỹ đất giá rẻ.
- Kuala Lumpur (Malaysia): Dự án Bandar gặp khó khăn và chuyển hướng từ TOD sang TOC (Transit-Oriented Community) – cộng đồng định hướng giao thông.
- Bangkok (Thái Lan): Tập trung vào tái thiết đô thị sáng tạo, tạo ra không gian xanh và thu hút đầu tư quốc tế.
- Manila (Philippines): Phát triển TOD từ những năm 80 nhưng vẫn gặp nhiều vấn đề về ùn tắc và bất ổn xã hội.
Cơ Hội TOD Tại Việt Nam
Việt Nam có nhiều tiềm năng để phát triển TOD thành công:
- Hạ tầng giao thông công cộng: Đầu tư mạnh mẽ vào hệ thống metro và BRT tạo nền tảng cho TOD.
- Quỹ đất: Tiềm năng khai thác quỹ đất xung quanh các nhà ga để phát triển các khu đô thị mới.
- Quyết tâm chính trị: Chính phủ và các địa phương thể hiện sự quyết tâm trong việc thúc đẩy TOD.
Thách Thức TOD Tại Việt Nam
Tuy nhiên, TOD tại Việt Nam cũng đối mặt với nhiều thách thức:
- Giải phóng mặt bằng: Đây là rào cản lớn nhất đối với hầu hết các dự án phát triển đô thị.
- Quỹ đất giá rẻ: Quỹ đất ven đường sắt không còn nhiều, gây khó khăn cho việc phát triển TOD.
- Hành lang pháp lý: Cần xây dựng một hành lang pháp lý hoàn chỉnh và phù hợp với thực tế Việt Nam.
- Tư duy quy hoạch: Cần thay đổi tư duy quy hoạch từ giao thông định hướng phát triển sang cộng đồng định hướng phát triển (TOC).
Giải Pháp Nào Cho TOD Tại Việt Nam?
Để TOD thành công tại Việt Nam, chúng ta cần:
- Giải phóng mặt bằng hiệu quả: Cần có chính sách đền bù thỏa đáng và quy trình giải phóng mặt bằng minh bạch.
- Sáng tạo trong quy hoạch: Tìm kiếm các giải pháp quy hoạch sáng tạo để tận dụng tối đa quỹ đất hiện có.
- Phát triển TOC: Tập trung vào xây dựng cộng đồng xung quanh các trạm giao thông công cộng, tạo ra một môi trường sống đa dạng và hấp dẫn.
- Học hỏi kinh nghiệm quốc tế: Nghiên cứu và áp dụng những bài học thành công và thất bại từ các quốc gia khác.
- Đầu tư vào không gian công cộng: Tạo ra các không gian công cộng chất lượng cao, như công viên, quảng trường và khu vui chơi giải trí.
- Kết nối cộng đồng: Lồng ghép TOD với các dự án tái phát triển đô thị, tái cấu trúc đô thị và tăng cường kết nối cộng đồng.
Kết Luận
TOD là một cơ hội lớn để Việt Nam phát triển đô thị một cách bền vững và hiện đại. Tuy nhiên, để thành công, chúng ta cần nhìn nhận rõ những thách thức và học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia khác. Bằng cách áp dụng các giải pháp sáng tạo và tập trung vào xây dựng cộng đồng, Việt Nam có thể biến TOD thành một động lực quan trọng cho sự phát triển kinh tế và xã hội.
