Bạn có bao giờ thắc mắc tại sao một số người lại thích những trò chơi mạo hiểm, thậm chí là nguy hiểm, trong khi người khác lại né tránh? Tại sao lại có những người “dân tổ” thích bốc đầu xe, hay những tay lái lụa thích “lạng lách đánh võng”? Câu trả lời nằm ở việc họ là những “thrill-seeker” – những người tìm kiếm cảm giác mạnh.
Thrill-seeker là những người tìm kiếm sự kích thích và khác biệt thông qua những trải nghiệm mới. Họ sẵn sàng chấp nhận rủi ro để trải nghiệm cảm giác mạo hiểm, thậm chí là sợ hãi. Thuật ngữ “sensation-seeker” (người tìm kiếm cảm giác) cũng thường được sử dụng với ý nghĩa tương tự.
Vậy, điều gì khiến một người thích thú với những hoạt động mà người khác phải e dè?
Vỏ não mỏng hơn: Ngưỡng nguy hiểm thấp hơn
Bộ não của mỗi người có cách đánh giá rủi ro khác nhau. Nghiên cứu của Holmes và cộng sự tại Đại học Harvard và Bệnh viện Đa khoa Massachusetts đã chỉ ra rằng, những người có vỏ não mỏng hơn thường nhận thức về nguy hiểm ít hơn.
Sau khi đo đạc não bộ và thực hiện các bài kiểm tra với 1200 đối tượng nam nữ (18-35 tuổi), Holmes nhận thấy những người thích cảm giác hưng phấn, mạo hiểm thường có vỏ não (lớp chất xám bao phủ não bộ) mỏng hơn.
Lớp vỏ này bao gồm vành cung vỏ não trước trán và hồi trán giữa, chịu trách nhiệm điều chỉnh cảm xúc và hành vi. Các nhà nghiên cứu cho rằng, việc lớp vỏ này mỏng đi làm giảm sự ức chế, ảnh hưởng đến quá trình ra quyết định và khiến họ dễ dàng tham gia vào các hành vi mạo hiểm hoặc bốc đồng hơn.
Hào hứng thay vì căng thẳng: Phản ứng khác biệt với adrenaline
Khi đối mặt với tình huống nguy hiểm, hạch hạnh nhân sẽ đánh giá và “ghi nhận” lại. Cơ thể sẽ tiết ra một loạt hormone và chất dẫn truyền thần kinh để chuẩn bị đối phó, đây là phản ứng “chiến hoặc chạy”.
Cortisol có tác dụng báo động cơ thể để đối phó với căng thẳng, trong khi dopamine hoạt động như một phần thưởng, mang lại cảm giác thoải mái, hạnh phúc và tạo động lực vượt qua khó khăn.
Điểm khác biệt của người thích cảm giác mạnh là mức cortisol của họ tiết ra thấp hơn, do đó phản ứng căng thẳng cũng giảm. Tiến sĩ David Zald cho biết, những người bị kích thích bởi cảm giác sợ hãi thường thiếu “phanh” trong não, lượng dopamine họ tiết ra và tái hấp thu cũng nhiều hơn.
Khi cortisol giảm và dopamine tăng cao, người yêu mạo hiểm cảm thấy thích thú nhiều hơn căng thẳng. Đây là lý do họ luôn cố gắng lặp lại quy trình này. Vượt qua được nguy hiểm cũng làm tăng sự tự tin của họ.
“Trạng thái dòng chảy”: Sự tập trung và thỏa mãn tuyệt đối
Những người tìm kiếm cảm giác ở cường độ cao (high sensation seeker) cho rằng, họ tham gia các hoạt động thể thao mạo hiểm vì muốn được đưa vào “trạng thái dòng chảy” (flow state).
Đây là khái niệm của nhà tâm lý học Mihaly Csikszentmihalyi, miêu tả tình trạng khi chúng ta tập trung hoàn toàn năng lượng để tận hưởng niềm vui và sự thỏa mãn, để cho bản năng dẫn lối.
Máu mạo hiểm: Yếu tố di truyền
Nhà tâm lý học Marvin Zuckerman, người nghiên cứu về chủ đề này từ những năm 1960, cho rằng việc tìm kiếm cảm giác mạo hiểm có cơ sở sinh học và khả năng di truyền cao. Điều này có nghĩa là, nó vốn được mã hóa trong gen và hệ thần kinh của chúng ta.
Từ thời săn bắn hái lượm, con người đã phải đi săn mồi, một hoạt động mạo hiểm đầy rủi ro. Việc nhiều người hiện đại muốn nhảy dù hay leo núi giúp cơ thể tiết ra các chất hóa học mô phỏng lại cảm giác săn mồi của ngày xưa.
Các kiểu người mạo hiểm: Đa dạng và khác biệt
Những năm 1970, Marvin Zuckerman đã phân loại tính cách của những người thích cảm giác mạnh thành 4 kiểu:
- Người thích phiêu lưu
- Người tìm trải nghiệm mới
- Người muốn vượt qua sự ức chế
- Người dễ cảm thấy chán
Zuckerman và các nhà nghiên cứu khác đã phát triển thang đo lường cảm xúc BSSS (Brief Sensation-Seeking Scale) để đánh giá mức độ tìm kiếm cảm giác mới của mỗi người.
Đam mê mạo hiểm thường bị chỉ trích là có khả năng gây nghiện, những người này được gọi là “adrenaline junkies”. Tuy nhiên, những người đam mê mạo hiểm cường độ cao cũng ít cảm thấy căng thẳng, thỏa mãn với cuộc sống và tích cực hơn.
Vậy, bạn có phải là một thrill-seeker?
